AsKS_19XX_Amulet_nar

Вернуться к списку текстов

Иһиллэтэбит литературнай передачаны.
Ihilletebit lʼitʼeraturnaj pʼerʼedačʼanɨ.
Передаём литературную передачу.
 
Семён Протасов кэпсэлэ – "Кут".
Sʼemʼon Prаtasаv kepsele – "Kut".
Рассказ Семёна Протасова "Амулет".
 
Кырса һуол үстүн һүүрэн испит.
Kɨrsa hu͡ol üstün hüːren ispit.
Бежал по дороге песец.
 
Һуолга таӈас оннулара каалбыттар.
Hu͡olga taŋas onnulara kaːlbɨttar.
На дороге следы от одежды остались.
 
Һорок һиргэ кыра оӈкуучактар тоӈолоктортон ирбиттэр, чөмүйэлэртэн.
Horok hirge kɨra oŋkuːčaktar toŋoloktorton irbitter, čömüjelerten.
В некоторых местах маленькие ямки от локтей растаяли, от пальцев.
 
Булт каары һалыы түһэ инни диэк тыына һуок һүүрэр.
Bult kaːrɨ halɨː tühe inni di͡ek tɨːna hu͡ok hüːrer.
Зверь, снег облизывая, изо всех сил вперёд бежит.
 
Дэӈ-дэӈ һааскы каарга наптас гына түһэр, кимтэн эрэ кистэнэргэ талыы.
Deŋ-deŋ haːskɨ kaːrga naptas gɨna tüher, kimten ere kistenerge talɨː.
Редко-редко на весенний снег плашмя падает, как будто от кого-то прячется.
 
Һорок кэннэ кааннаак каары утатан кабан ылар.
Horok kenne kaːnnaːk kaːrɨ utatan kaban ɨlar.
Иногда от жажды кровавый снег хватает.
 
Огонньор төттөрү каньыспат.
Ogonnʼor töttörü kanʼɨspat.
Старик назад не оборачивается.
 
Мэньиитин бөкчөтөн бараан үнэн иһэр.
Menʼiːtin bökčötön baraːn ünen iher.
Голову опустив, ползёт.
 
Кэмтэн кэмӈэ һырайын каарга батары анньан бараан ө-өр һытар.
Kemten kemŋe hɨrajɨn kaːrga batarɨ annʼan baraːn öːr hɨtar.
Время от времени долго лежит, резко опустив [=насквозь проколов] лицо в снег.
 
Түһэр каар, һоннокон ирэр карагын һимтэгинэ.
Tüher kaːr, honnokon irer karagɨn himtegine.
Падает снег, сразу тает, как глаза закроет.
 
Итии уоһунан кабар каары.
Itiː u͡ohunan kabar kaːrɨ.
Горячими губами ловит [он] снег.
 
Биэк утатар.
Bi͡ek utatar.
Всё время пить хочет.
 
Каамтагын аайы аньагын, уостарын, илиитин, атагын уот көрдүк ыарыы убатан ыытар.
Kaːmtagɨn aːjɨ anʼagɨn, u͡ostarɨn, iliːtin, atagɨn u͡ot kördük ɨ͡arɨː ubatan ɨːtar.
С каждым шагом рот, губы, руку, ногу словно огнём боль прожигает.
 
Каaмтагын аайы каарга кээһэр кыһыл һуолу.
Kaːmtagɨn aːjɨ kaːrga keːher kɨhɨl hu͡olu.
С каждым шагом на снегу оставляет красный след.
 
Тыла утактан (утатан?) этин итиититтэн аньагыгар баппат.
Tɨla utaktan etin itiːtitten anʼagɨgar bappat.
Язык от жажды, от жара в теле во рту не помещается.
 
Уоппут каара итии чокко талы.
U͡opput kaːra itiː čokko talɨ.
Взятый в рот снег как горячие угли.
 
Огонньор һыылар инни диэк, умсанна түһэ-түһэ.
Ogonnʼor hɨːlar inni di͡ek, umsanna tühe-tühe.
Старик бредет вперёд, падая вниз головой.
 
Онтон тоӈолокторугар тайанан бараан, элэ күһүн ылан бараан, инни диэк камныыр.
Onton toŋoloktorugar tajanan baraːn, ele küːhün ɨlan baraːn, inni di͡ek kamnɨːr.
Дальше, на локти облокотившись, изо всех сил вперёд движется.
 
Һорок кэннэ өттүгүнэн буолар.
Horok kenne öttügünen bu͡olar.
Иногда боком получается.
 
Һорок кэннэ иттэннэ тарас гына түһэр.
Horok kenne ittenne taras gɨna tüher.
Иногда, распластавшись, на спину падает.
 
Каччага карага һырдаатагына көрөр тымныы, кубаркай каллаан.
Kaččaga karaga hɨrdaːtagɨna körör tɨmnɨː, kubarkaj kallaːn.
Когда глаза проясняются, видит холодное, бледное небо.
 
Оччого гини каньыһар ыраак көгөрөн көстөр Матода диэн, һис диэк.
Oččogo gini kanʼɨhar ɨraːk kögörön köstör Matoda di͡en, his di͡ek.
Потом он оборачивается, вдали синеет гора под названием Мотода.
 
Һис анныгар, онно дьиэтэ баар.
His annɨgar, onno dʼi͡ete baːr.
Там, за пригорком его дом находится.
 
Онно баар оготун огото Күччүгүй Оруо.
Onno baːr ogotun ogoto Küččügüj Oru͡o.
Там его внук, Маленький Оро.
 
Огонньор аатын биэрбиттэрэ.
Ogonnʼor aːtɨn bi͡erbittere.
Имя старика ему дали.
 
Оруо диэн, Оруо Тугуптуо.
Oru͡o di͡en, Oru͡o Tuguptu͡o.
Его звали Оро, Оро Тугупто.
 
Огонньор оготугар һарсиэрда паастана барaары диэбитэ:
Ogonnʼor ogotugar harsi͡erda paːstana baraːrɨ di͡ebite:
Старик ребёнку утром сказал, уходя на охоту с пастями:
 
"Тыыннaак горонуокта эгэлиэм, күүтэн олор."
"Tɨːnnaːk goronu͡okta egeli͡em, küːten olor."
"Живого гороностая принесу, жди".
 
Эгэлиэк этэ.
Egeli͡ek ete.
Принёс бы.
 
Баар гиниэкэ оннук паас.
Baːr gini͡eke onnuk paːs.
Есть у него такая пасть.
 
Оготун үөрдүөк этэ, бу көрсүү буолбатага буолла.
Ogotun ü͡ördü͡ök ete, bu körsüː bu͡olbataga bu͡olla.
Ребёнка обрадовал бы, если бы не случилась эта встреча.
 
Бөрөлөр һуолларын гини көрбүтэ Лааба күөлү кытта Ямаскыйаһа үрэк ыккардыларыгар.
Börölör hu͡ollarɨn gini körbüte Laːba kü͡ölü kɨtta Jamaskɨjaha ürek ɨkkardɨlarɨgar.
Между озером Лаба и рекой Ямаскыйаха он увидел волчьи следы.
 
Каннык булчут тумнуой бөрө һуолун?!
Kannɨk bulčut tumnu͡oj börö hu͡olun!
Какой охотник обойдёт волчий след?!
 
Табатын баайан бараан һуолу бигээбит.
Tabatɨn baːjan baraːn hu͡olu bigeːbit.
Он привязал оленей и прощупал следы.
 
Чубу ааспыттар.
Čubu aːspɨttar.
Недавно прошли.
 
Һуоллара итии.
Hu͡ollara itiː.
Следы горячие.
 
Иннигэ бастаабыт иньэ.
Innige bastaːbɨt inʼe.
Впереди шла самка.
 
Гини һуола чупчугур һиннигэс.
Gini hu͡ola čupčugur hinniges.
Её след вытянутый, узкий.
 
Иньэ кэнниттэн кэтит һуол.
Inʼe kennitten ketit hu͡ol.
За самкой следует широкий след.
 
Ити иргэк һуола.
Iti irgek hu͡ola.
Это след самца.
 
Улакан бөрө эбит, дии һанаабыт огонньор.
Ulakan börö ebit, diː hanaːbɨt ogonnʼor.
Большой волк, подумал дед.
 
Булчут төгүрүччү одуулаабыт.
Bulčut tögürüččü oduːlaːbɨt.
Охотник всё вокруг осмотрел.
 
Һаатын иитэн бараан һапaас патруону таӈаһын һиэгин иһигэр уппут.
Haːtɨn iːten baraːn hapaːs patru͡onu taŋahɨn hi͡egin ihiger upput.
Зарядив ружьё, засунул запасной патрон в рукав одежды.
 
Оруо һонно таайбыт һуолларынан: бөрөлөр аччыктар.
Oru͡o honno taːjbɨt hu͡ollarɨnan, börölör aččɨktar.
Оро тут же узнал по следам: волки голодны.
 
Итинник бөрөгө бултанар һэрэбиллээк.
Itinnik börögö bultanar herebilleːk.
На такого волка охотиться опасно.
 
Ньуоӈууһутун һалайбыт һырдаак кытыл диэк.
Nʼu͡oŋuːhutun halajbɨt hɨːrdaːk kɨtɨl di͡ek.
Передового оленя повернул к крутому берегу.
 
Манна үрэк тумнан бараан, һырдары онтон алыы буолар.
Manna ürek tumnan baraːn, hɨːrdarɨ onton alɨː bu͡olar.
Если здесь обойти реку, за пригорками будет равнина.
 
Ол алыыга колхоз үөрэ аһыыр.
Ol alɨːga kolxoz ü͡öre ahɨːr.
На этой равнине колхозное стадо пасётся.
 
Үрэк үстүн бөрөлөр һуоллар үстүн бардакка уон биэс километр буолуо.
Ürek üstün börölör hu͡ollar üstün bardakka u͡on bi͡es kilametr bu͡olu͡o.
Если вдоль реки, по следам волков идти, пятнадцать километров будет.
 
Кайалары туоран, курдары, чугас.
Kajalarɨ tu͡oran, kurdarɨ, čugas.
Если горы перейти, напрямик, то близко.
 
Дьэӈкэ күӈӈэ пастухтар дьиэлэрэ көстө һытааччилар.
Dʼeŋke küŋŋe pastuxtar dʼi͡elere köstö hɨtaːččɨlar.
В ясную погоду пастухов дома виднеются.
 
Эмиэ бөрөлөрү һитиэккэ үчүгэй үөргэ тийэ иликтэктэринэн.
Emi͡e börölörü hiti͡ekke üčügej ü͡örge tije iliktekterinen.
Опять же волков лучше настигнуть, пока они до стада не дошли.
 
Онтон паас, капкаан кэринэн бараан үрэк үстүн төннүөккэ.
Onton paːs, kapkaːn kerinen baraːn ürek üstün tönnü͡ökke.
После пасти, обойдя капканы, вернуться вдоль реки.
 
Һырдаан эрэр.
Hɨrdaːn erer.
Светает.
 
Кайаларга иттэ кара үгүс, һыргалаак тыаһын кэтииргэ талылар.
Kajalarga itte kara ügüs, hɨrgalaːk tɨ͡ahɨn ketiːrge talɨlar.
На горах много всяких чёрных пятен, словно подстерегают скрип саней.
 
Манан барыам, диэн бараан, кайдиэк эргиллиэӈий аны.
"Manan barɨ͡am", di͡en baraːn, "kajdi͡ek ergilli͡eŋij anɨ."
"Пройду здесь," — сказал он, — "как сейчас развернёшься?"
 
Кайа анныгар Оруо һокуйун уһулбут.
Kaja annɨgar Oru͡o hokujun uhulbut.
Под горой Оро снял сокуй.
 
Карабиинын һыргага өтүлээбит.
Karabiːnɨn hɨrgaga ötüːleːbit.
Карабин к саням (примотал?). (%)
 
Табаларын кэйбит күрэйинэн.
Tabalarɨn kejbit kürejinen.
Оленей подстегнул хореем.
 
Һынньалан табалар дьoгустук ыттыбыттар.
Hɨnnʼalaŋ tabalar dʼogustuk ɨttɨbɨttar.
Отдохнувшие олени взобрались легко.
 
Оруо һыргатын коһунан һүүрэн испит.
Oru͡o hɨrgatɨn kohunan hüːren ispit.
Оро с санями рядом пробежал.
 
Һыргатыттан каалымаары туттубут тыӈ багайдык.
Hɨrgatɨttan kaːlɨmaːrɨ tuttubut tɨŋ bagajdɨk.
Чтобы от саней не отстать, держался очень крепко.
 
Һыыр үрдээн испит.
Hɨːr ürdeːn ispit.
Гора всё выше поднималась. (%)
 
Табалар туньактарыттан каар тутуллубакка анны диэк калыйан түһэллэр.
Tabalar tunʼaktarɨttan kaːr tutullubakka annɨ di͡ek kalɨjan tüheller.
Олени, копытами скользя по снегу, вниз скатываются.
 
Кайа таастарыгар кэбэн бараан бытарыйан каалаллар мунчуукага талы.
Kaja taːstarɨgar keben baraːn bɨtarɨjan kaːlallar munčuːkaga talɨ.
Ударяя [копытами] о горные камни, рассыпают их в крошку, словно крупный бисер.
 
Табалар агылыы-агылыы һырганы таһаараллар.
Tabalar agɨlɨː-agɨlɨː hɨrganɨ tahaːrallar.
Учащённо дыша, олени вытаскивают сани.
 
Тура түһэн бараан каары һииллэр.
Tura tühen baraːn kaːrɨ hiːller.
Постояв немного, едят снег.
 
Һыргата һыыр анны диэк калыйымыан Оруо табаларын кэйэр: "Һэй, һэһэй, һэһэй!"
Hɨrgata hɨːr annɨ di͡ek kalɨjɨmɨ͡an Oru͡o tabalarɨn kejer, "hej, hehej, hehej!"
Чтобы сани по горе вниз не съехали, Оро подгоняет оленей: "Хей, хехей, хехей!"
 
Атагын аннынан паар турар табалар тыыннарыттан.
Atagɨn annɨnan paːr turar tabalar tɨːnnarɨttan.
Под ногами пар стоит от оленьего дыхания.
 
Һыыр үрдүтүгэр ыттыар диэри кас ирэ атыл каалла.
Hɨːr ürdütüger ɨttɨ͡ar di͡eri kas ire atɨl kaːlla.
Чтобы забраться на гору, оставалось несколько шагов,
 
Каччага таастар быыстарыттан кырыытыттан, кэнниттэн күлүктэр карарт гыммыттар.
Kaččaga taːstar bɨːstarɨttan kɨrɨːtɨttan, kennitten külükter karaːrt gɨmmɨttar.
когда между камнями, сбоку, сзади прошмыгнули чёрные тени.
 
Бөрөлөр!
Börölör!
Волки!
 
Һаатын ыла успиэйдаабатак.
Haːtɨn ɨla uspi͡ejdaːbatak.
Ружьё своё схватить не успел.
 
Табалара мэлис гыммыттар.
Tabalara melis gɨmmɨttar.
Олени исчезли.
 
Туок ирэ һаннытыгар оксубут.
Tu͡ok ire hannɨtɨgar oksubut.
Что-то ударило по плечу.
 
Һырайа һытыы ыарыыттан итийэн ирэ каалбыт.
Hɨraja hɨtɨː ɨ͡arɨːttan itijen ire kaːlbɨt.
Лицо только обожгло острой болью.
 
Өйдүүр: Инники бөрө ньуоӈууһутун кабыргатыгар һыстыбыт.
Öjdüːr, inniki börö nʼu͡oŋuːhutun kabɨrgatɨgar hɨstɨbɨt.
Он помнит: первый волк впился в горло переднему оленю.
 
Табалар бөрөнү кытта мэлис гыммыттар.
Tabalar börönü kɨtta melis gɨmmɨttar.
Олени с волком исчезли.
 
Иккис бөрө кэннилэриттэн көппүт.
Ikkis börö kennileritten köppüt.
Второй волк помчался следом.
 
Ньуоӈууһутун быстыгаһын тутан бараан һыыр анныгар чэкэнийбит, чэкчэкээлэргэ кэбэ-кэбэ.
Nʼu͡oŋuːhutun bɨstɨgahɨn tutan baraːn hɨːr annɨgar čekenijbit, čekčekeːlerge kebe-kebe.
Держа обрывок вожжей, он покатился вниз по горе, ударяясь о кочки.
 
Таастан тааска оксулла-оксулла.
Taːstan taːska oksulla-oksulla.
От камня к камню, ударяясь, [падал].
 
Онтон.
Onton…
Потом…
 
Онтон өйүн һүтэр эбит.
Onton öjün hüter ebit.
Потом потерял сознание.
 
Өйдөммүт.
Öjdömmüt.
Опомнился.
 
Туок даа тыаһа иһиллибэт.
Tu͡ok daː tɨ͡aha ihillibet.
Никакого звука не слышно.
 
Илиитин камнаппыт һонно калыйбыт анны диэк.
Iliːtin kamnappɨt honno kalɨjbɨt annɨ di͡ek.
Рукой пошевелив, сразу скатился вниз.
 
Карагыгар уот көстөн ирэ каалбыт, эмиэ өйдөммүт.
Karagɨgar u͡ot köstön ire kaːlbɨt, emi͡e öjdömmüt.
В глазах огонь промелькнул, снова пришёл в себя.
 
Һырайыгар каана катан кaалбыт.
Hɨrajɨgar kaːna katan kaːlbɨt.
На лице кровь засохла.
 
Карактарын һабан бараан бары күүһүн ылан бараан, өттүгүгэр эргиллибит.
Karaktarɨn haban baraːn barɨ küːhün ɨlan baraːn, öttügüger ergillibit.
Закрыв глаза, собрав все силы, повернулся на бок.
 
Карага караӈарбыт һонно.
Karaga karaŋarbɨt honno.
В глазах тут же потемнело.
 
Каӈас диэки атага кайа барбыт тиӈилэгигэр диэри.
Kaŋas di͡eki ataga kaja barbɨt tiŋilegiger di͡eri.
Левая нога разорвана до пятки.
 
Тобус толору каан.
Tobus toloru kaːn.
Полным-полно крови.
 
Атагын көннөрбүт.
Atagɨn könnörbüt.
Выпрямил ногу.
 
Көннөрөн бараан бааһын тагайбыт.
Könnörön baraːn baːhɨn tagajbɨt.
После того как выпрямил, притронулся к ране.
 
Илиитэ бигээбит быстыбыт иӈиирдэрин.
Iliːte bigeːbit bɨstɨbɨt iŋiːrderin.
Рука нащупала порванные связки.
 
Аны гини күөл үстүн үнэн иһэр.
Anɨ gini kü͡öl üstün ünen iher.
Сейчас он по озеру ползёт.
 
Ол кытыл аттытыгар һуол баар.
Ol kɨtɨl attɨtɨgar hu͡ol baːr.
На том берегу рядом след есть.
 
Ити һуол үстүн уола төннөөччү дьиэтигэр, паастарын көрүнэн бараан.
Iti hu͡ol üstün u͡ola tönnöːččü dʼi͡etiger, paːstarɨn körünen baraːn.
По этому следу сын возвращается домой, проверив пасти.
 
Кытыл талактара чугаска талы караараллар.
Kɨtɨl talaktara čugaska talɨ karaːrallar.
Ветки на берегу как будто близко чернеют.
 
Киһи карагын араарбат.
Kihi karagɨn araːrbat.
Человек не отрывает глаз.
 
Огонньор билэр: Талактарга диэри уһун һуол өссүө.
Ogonnʼor biler, talaktarga di͡eri uhun hu͡ol össü͡ö.
Старик знает: до тальника ещё долгий путь.
 
Уолугар эрэммэтэ буолар.
U͡olugar eremmete bu͡olar.
На сына не понадеялся бы.
 
Оруо үнүө һуок этэ, тостубут атагын һоһо һуок этэ, тоӈон каалыак этэ.
Oru͡o ünü͡ö hu͡ok ete, tostubut atagɨn hohu͡o hu͡ok ete, toŋon kaːlɨ͡ak ete.
Оро не пополз бы, сломанную ногу не поволок бы, замерз бы.
 
"Һынньана түһүөккэ наада", – дии һаныыр огонньор.
"Hɨnnʼana tühü͡ökke naːda", – diː hanɨːr ogonnʼor.
"Отдохнуть надо", – думает старик.
 
Ол даа буолла (буоллар) гини үчүгэйдик билэр, һыта түһүөӈ даа һонон ынтак барыаӈ, быстыаӈ.
Ol daː bu͡olla gini üčügejdik biler, hɨta tühü͡öŋ daː honon ɨntak barɨ͡aŋ, bɨstɨ͡aŋ.
Однако он хорошо знает, как полежишь, сразу вдаль уйдёшь, пропадёшь.
 
"Һынньан.
"Hɨnnʼan.
"Отдохни.
 
Һынньан.
Hɨnnʼan.
Отдохни.
 
Һыт.
Hɨt.
Лежи.
 
Һыта түс", – диир кантан эрэ гуолас.
Hɨta tüs", – diːr kantan ere gu͡olas.
Полежи", – говорит откуда-то голос.
 
"Һуо-ок, үнүөм, үнүөм", – этиһэр огонньор.
"Hu͡ok, ünü͡öm, ünü͡öm", – etiher ogonnʼor.
"Нет, поползу, поползу", — противится дед.
 
Кырса аны кэчэспэт.
Kɨrsa anɨ kečespet.
Песец теперь не осторожничает.
 
Һыллаталаата.
Hɨllatalaːta.
Принюхался.
 
Ньыӈыныы түстэ.
Nʼɨŋɨnɨː tüste.
Повизжал немного.
 
Огонньор мэньиитин көтөктө.
Ogonnʼor menʼiːtin kötöktö.
Старик голову поднял.
 
"Дьүрбуо дуу", – диир огонньор.
"Dʼürbu͡o duː", – diːr ogonnʼor.
"Дюрбо, что ли?" — говорит дед.
 
Дьүрбаатын кытта уолкаана каһан да араксааччыта һуок.
Dʼürbaːtɨn kɨtta u͡olkaːna kahan da araksaːččɨta hu͡ok.
С Дюрбо сыночек никогда не расстаётся.
 
"Бар мантан!", Оруо үөгүлээри гыммыта.
"Bar mantan", Oru͡o ü͡ögüleːri gɨmmɨta.
"Уходи отсюда!" — хотел крикнуть Оро.
 
Үөгү оннугар арыччы һипсигинэйбит.
Ü͡ögüː onnugar arɨččɨ hipsiginejbit.
Вместо крика еле прошептал.
 
Иһигэр ирэ һанаабыт:
Ihiger ire hanaːbɨt:
Про себя подумал:
 
"Тугу көрөгүн эн?"
"Tugu körögün en?"
"Что ты видишь?"
 
Кырса гини иннигэр мэньикээнин мөӈтөрө олорор эбит.
Kɨrsa gini inniger menʼiːkeːnin möŋtörö oloror ebit.
Песец, оказывается, сидит перед ним, головкой покачивает.
 
Инникии атактара тоӈоллор быһылaак.
Inniki ataktara toŋollor bɨhɨlaːk.
Передние лапки мёрзнут, наверное.
 
Ол иһин гини атактарын чубу-чубу уларытар.
Ol ihin gini ataktarɨn čubu-čubu ularɨtar.
Поэтому он лапки часто часто меняет.
 
Күүтэр.
Küːter.
Ждёт.
 
Каччага огонньор үнүөн, гини кэнниттэн каaннаак каары һиэри.
Kaččaga ogonnʼor ünü͡ön, gini kennitten kaːnnaːk kaːrɨ hi͡eri.
Чтобы, когда старик поползёт, за ним кровавый снег поесть.
 
"Өлүөкпүн билэр дуу", – һипсинэһэр Оруо.
"Ölü͡ökpün biler duː", hipsihiner Oru͡o.
"Знает, что ли, что умру", — прошептал Оро.
 
"Бар!
"Bar!
"Уходи!
 
Бар мантан!"
Bar mantan!"
Уходи отсюда!"
 
Эмиэ инни диэк үнэр.
Emi͡e inni di͡ek üner.
Снова вперёд ползёт.
 
Күн баранан ирэр.
Kün baranan irer.
День заканчивается.
 
Һостурукалар күлүктэнэн ирэллэр һаaскы каарга.
Hosturukalar külüktenen ireller haːskɨ kaːrga.
На весеннем снегу появляется тень от торосов.
 
Түһэн эрэр күн уотуттан каар кытаркай.
Tühen erer kün u͡otuttan kaːr kɨtarkaj.
От света заходящего солнца снег багровый.
 
Ол иһин муора онтон күөл боскуой багай буолаллар.
Ol ihin mu͡ora onton kü͡öl bosku͡oj bagaj bu͡olallar.
От этого тундра и озеро становятся очень красивыми.
 
Огонньор ыраактан көстөр.
Ogonnʼor ɨraːktan köstör.
Старика издали видно.
 
Уола ааһыы һуога.
U͡ola aːhɨː hu͡oga.
Сын не проедет.
 
Ыраактан көрүө.
ɨraːktan körü͡ö.
Издалека увидит.
 
Огонньор һиӈил эрдэгинэ эмиэ карактаак багай этэ.
Ogonnʼor hiŋil erdegine emi͡e karaktaːk bagaj ete.
Старик, когда был молодой, тоже глазастый был.
 
Уола диэтигэр төннөөччү киэһэ.
U͡ola dʼi͡etiger tönnöːččü ki͡ehe.
Сын его вечером домой возвращается.
 
Күн һылайбыт.
Kün hɨlajbɨt.
Солнце устало.
 
Һистэр ыккардыларыгар мэньиитин ууран бараан карагын кырыытынан көрүлүүр.
Hister ɨkkardɨlarɨgar menʼiːtin uːran baraːn karagɨn kɨrɨːtɨnan körülüːr.
Смотрит краем глаза, голову между пригорками положив.
 
Дьылыччы.
Dʼɨlɨččɨ.
Тишина.
 
Чубу караӈарыа.
Čubu karaŋarɨ͡a.
Скоро стемнеет.
 
Күөлтэн дьиэтигэр диэри туруута һуок чугас.
Kü͡ölten dʼi͡etiger di͡eri turuːta hu͡ok čugas.
От озера до дома без остановки близко.
 
Һорок кэннэ турубканы даа тардан бүтээччитэ һуок этэ.
Horok kenne turubkanɨ daː tardan büteːččite hu͡ok ete.
Иногда трубку даже не успевал докурить.
 
Һоннокаан дьиэтигэр тийээччи огонньор.
Honnokaːn dʼi͡etiger tijeːčči ogonnʼor.
Тут же домой доезжал старик.
 
Дьиэлэриттэн чугас полярная станция.
Dʼi͡eleritten čugas pаlʼarnaja stancɨja.
От дома близко полярная станция.
 
Самолёты ыгырыактара.
Samalʼotɨ ɨgɨrɨ͡aktara.
Самолет вызовут.
 
Кытылга тийэн бараан Оруо көрүлээбит ыттыыр һир көрдөөн.
Kɨtɨlga tijen baraːn Oru͡o körüleːbit ɨttɨːr hir kördöːn.
Добравшись до берега, Оро осмотрелся, чтобы найти место для подъёма.
 
Одуу дьэ!
Oduː dʼe!
Интересно!
 
Төһөлөөк кааны, күүһү һүтэрэн бараан, өйө үлэлиир эбит.
Töhölöːk kaːnɨ, küːhü hüteren baraːn, öjö üleliːr ebit.
Столько крови, сил потеряв, мозг работает, оказывается.
 
Кара һүрэгинэн үнэн муӈнанар эбит.
Kara hüreginen ünen muŋnanar ebit.
С чёрным сердцем [=из последних сил] ползёт, мучается.
 
Гини булчут.
Gini bulčut.
Он охотник.
 
Төһөлөөктө гини кыылларга үнээччи этэй.
Töhölöːktö gini kɨːllarga üneːčči etej.
Сколько он к диким оленям подползал.
 
Аны гини иэдэйэр һуолга таксаары, уола төннөр һуолугар, баһагынан тайанан бараан арыччы ыттыбыт, һуолга тийбит.
Anɨ gini i͡edejer hu͡olga taksaːrɨ, u͡ola tönnör hu͡olugar, bahagɨnan tajanan baraːn arɨččɨ ɨttɨbɨt, hu͡olga tijbit.
Сейчас он торопится, чтобы выйти к следу, на путь возвращающегося сына; еле забрался, оперевшись на нож, до дороги добрался.
 
Һуол һабыччаӈа.
Hu͡ol habɨččaŋa.
След очень свежий.
 
Чубу уола ааспыт.
Čubu u͡ola aːspɨt.
Сын только что прошёл.
 
Түргэнник көтүппүт.
Türgennik kötüppüt.
Быстро проехал.
 
"Өтүөтүк бултаабыт бадага," – диир Оруо.
"Ötü͡ötük bultaːbɨt badaga", diːr Oru͡o.
"Очень удачно поохотился, наверно", — говорит Оро.
 
Огонньор һуолга һытан ирэн уолун өйдүүр.
Ogonnʼor hu͡olga hɨtan iren u͡olun öjdüːr.
Старик, лёжа на дороге, вспоминает сына.
 
Бултаак буоллагына, биэк түргэнник һылдьааччы.
Bultaːk bu͡ollagɨna, bi͡ek türgennik hɨldʼaːččɨ.
Когда с добычей бывает, всегда быстро ездит.
 
Онтон огонньор көрөр эмээксинин диэн тылы.
Onton ogonnʼor körör emeːksinin, Dʼɨntɨlɨ.
Потом старик видит свою старушку, Динтылы.
 
Аны эмээксин күүтэр, утуйуо һуога түүнү мэлдьи.
Anɨ emeːksin küːter, utuju͡o hu͡oga tüːnü meldʼi.
Старушка сейчас ждёт, всю ночь не будет спать.
 
Һарсын багар уола һуолга көрүө өлбүт киһини.
Harsɨn bagar u͡ola hu͡olga körü͡ö ölbüt kihini.
Завтра, может быть, сын увидит на дороге мёртвого человека.
 
Һырганнан төгүрүйүө киһини.
Hɨrgannan tögürüjü͡ö kihini.
На санях обойдёт человека.
 
Багар, гини иннигэр экспэдиция ылан ааһыа.
Bagar, gini inniger ekspʼedʼicɨja ɨlan aːhɨ͡a.
Может, перед ним экспедиция подберёт по пути.
 
Һимэрдин туһунан аны һаныыр куттаммакка:
Himerdin tuhunan anɨ hanɨːr kuttammakka:
О смерти своей сейчас без страха думает:
 
"Һин өлүөм".
"Hin ölü͡öm".
"Всё равно умру".
 
Карактарын һабар.
Karaktarɨn habar.
Глаза закрывает.
 
"Туок да буола һыт", – дии һанаан бараан, күүһэ бараммыт.
"Tu͡ok da bu͡ola hɨt", diː hanaːn baraːn, küːhe barammɨt.
Подумал: "Будь что будет", и силы иссякли.
 
Чөмүйэтин да камнаппат.
Čömüjetin da kamnappat.
Даже пальцем не пошевелит.
 
Того ирэ гини оннугар атын киһи һытарга талы.
Togo ire gini onnugar atɨn kihi hɨtarga talɨ.
Почему-то кажется, что вместо него лежит другой человек.
 
Эмиэ булчут, эмиэ нганасанин.
Emi͡e bulčut, emi͡e nganasanin.
Тоже охотник, тоже нганасанин.
 
Көрөр ураһа дьиэтин, чэлкээ таба тириилэринэн тигиллибит өлдүүнүнэн һабыллыбыты.
Körör uraha dʼi͡etin, čeːlkeː taba tiriːlerinen tigillibit öldüːnünen habɨllɨbɨtɨ.
Видит чум, покрытый нюком из шкуры белого оленя.
 
Эмээксинэ күччүгүй Оруоны кытта турар.
Emeːksine küččügüj Oru͡onɨ kɨtta turar.
Жена с маленьким Оро стоит.
 
Эмээксинэ боскуой багай таӈастаак.
Emeːksine bosku͡oj bagaj taŋastaːk.
Жена в очень красивой одежде.
 
Кырса, онтон һиэгэн тириитинэн оӈоһуллубут.
Kɨrsa, onton hi͡egen tiriːtinen oŋohullubut.
Из шкуры песца и рoсомахи сделана.
 
Трубкаaтынан һапсыйар, ыгыра:
Trubkatɨnan hapsɨjar, ɨgɨra:
Трубкой машет, зовёт:
 
"Мийату-у, кэл манна!"
"Mijatuː, kel manna!"
"Миатуу, иди сюда!"
 
Һаӈатаа һүтэн каалар.
Haŋataː hüten kaːlar.
Голос пропадает.
 
Оруо туолкулаата тоӈорун.
Oru͡o tu͡olkulaːta toŋorun.
Оро понял что замерзает.
 
Утуйумуокка наада.
Utujumu͡okka naːda.
Спать нельзя.
 
Тураары гыммыта, һонно түстэ атагын ыарыытыттан.
Turaːrɨ gɨmmɨta, honno tüste atagɨn ɨ͡arɨːtɨttan.
Встать хотел, тут же упал от боли в ноге.
 
Урукку көрдүк пулаатынан баайаары гыммыта, илиитэ камнаабат аматтан.
Urukku kördük pulaːtɨnan baːjaːrɨ gɨmmɨta, iliːte kamnaːbat amattan.
Хотел, как раньше, платком замотать, рука совсем не движется.
 
Томмут чөмүйэлэрин ититээри укпут конньуутугар.
Tommut čömüjelerin ititeːri ukput konnʼutugar.
Чтобы отогреть замёрзшие пальцы, сунул их за пазуху.
 
Онно бигээбит муойугар быаны.
Onno bigeːbit mu͡ojugar bɨ͡anɨ.
Тут он нащупал на шее верёвку.
 
Оччого өйдөөтө огонньор!
Oččogo öjdöːtö ogonnʼor!
Тогда старик вспомнил!
 
Өлүө һуогун, биллэ!
Ölü͡ö hu͡ogun, bille!
Понял, что не умрёт!
 
Отут дьылы абырыы карайа һылдьар гинини түөһүгэр ити.
Otut dʼɨlɨ abɨrɨː karaja hɨldʼar ginini tü͡öhüger iti.
Уже тридцать лет выручает, оберегает его то, [что у него] на груди.
 
Биир күһүнтэн каччага ууттан орообута үс ньууччаны экспедицийаттан.
Biːr kühünten kaččaga uːttan oroːbuta üs nʼuːččanɨ ekspʼedʼicɨjattan.
С той осени, когда он вытащил из воды троих русских из экспедиции.
 
Ити этэ Хатанга заливын аттыгар.
Iti ete Xatanga zalivɨn attɨgar.
Это было около Хатангского залива.
 
Оруо көһү һитээри киэӈ эбэни ирдэтэн испитэ.
Oru͡o köhü hiteːri ki͡eŋ ebeni irdeten ispite.
Оро, чтобы догнать аргиш, ехал по широкой реке.
 
Эбэ үрдүнэн туман.
Ebe ürdünen tuman.
Над рекой туман.
 
Ыллана-ыллана иһэр огонньор.
ɨllana-ɨllana iher ogonnʼor.
Старик едет, распевая песню.
 
Гини диэн тыла этэ уолу төрөппүтүн туһунан.
Gini di͡en tɨla ete u͡olu töröppütün tuhunan.
Его песня о сыне, который у него родился.
 
Коһуун булчут буолуо диэн, дьэ ама улааттагына.
Kohuːn bulčut bu͡olu͡o di͡en, dʼe ama ulaːttagɨna.
Отважным охотником будет он, когда вырастет.
 
Һыргатын иннигэр ньылчагай томмут ыт турар.
Hɨrgatɨn inniger nʼɨlčagaj tommut ɨt turar.
Перед санями мокрый замерзший пёс стоит.
 
Атын ыт.
Atɨn ɨt.
Чужая собака.
 
Оруо ыт һуолун үстүн барбыт.
Oru͡o ɨt hu͡olun üstün barbɨt.
Оро пошёл по собачьему следу.
 
Буустар ыккардыларыгар көрбүт плуоту.
Buːstar ɨkkardɨlarɨgar körbüt plu͡otu.
Между льдинами увидел плот.
 
Һыргалаагы көрөн, туок ирэ дии-дии үөгүлэбиттэр үс киһи плуоттан.
Hɨrgalaːgɨ körön, tu͡ok ire diː-diː ü͡ögüleːbitter üs kihi plu͡ottan.
Увидев погонщика, три человека что-то закричали с плота.
 
Оруо ньууччалыы истибэт.
Oru͡o nʼuːččalɨː istibet.
Оро по-русски не слышит [=не понимает].
 
Плуот былдьаммыт һугаака (һугаага).
Plu͡ot bɨldʼammɨt hugaːka.
Плот застрял в шуге.
 
Кытыл ыраак.
Kɨtɨl ɨraːk.
Берег далеко.
 
Оруо икки маамыты һалгаабыт.
Oru͡o ikki maːmɨtɨ halgaːbɨt.
Оро соединил два маута.
 
Ол гынан бараан, баайбыт биир уһугуонан (угуһугунан) күрэйгэ, нөӈүө уһугун һыргатыгар.
Ol gɨnan baraːn, baːjbɨt biːr uhugu͡onan kürejge, nöŋü͡ö uhugun hɨrgatɨgar.
После этого привязал одним концом к хорею, а другим концом к саням.
 
Күрэйин быракпыт ньууччаларга, ол гынан бараан һырганнан тарпыт плуоту кытыл диэк.
Kürejin bɨrakpɨt nʼuːččalarga, ol gɨnan baraːn hɨrgannan tarpɨt plu͡otu kɨtɨl di͡ek.
Хорей кинул русским, затем санями подтянул плот к берегу.
 
Һарсыӈӈытын ньууччалар барбыттар.
Harsɨŋŋɨtɨn nʼuːččalar barbɨttar.
На следующий день русские уехали.
 
Оруо илпит таһагастарын.
Oru͡o ilpit tahagastarɨn.
Оро относил их вещи.
 
Лотка кэлиэр диэри ө-өр отуу убата һыппыттара оччого.
Lotka keli͡er di͡eri öːr otuː ubata hɨppɨttara oččogo.
Пока подъедет лодка, долго костёр жгли тогда.
 
Луотка кэлэн гинилэри илпитэ.
Lu͡otka kelen ginileri ilpite.
Лодка подъехала и увезла их.
 
Оччого муӈ һиӈил ньуучча биэрбитэ Оруога күччүгүй тимир мэньинни.
Oččogo muŋ hiŋil nʼuːčča bi͡erbite Oru͡oga küččügüj timir menʼiːni.
Тогда самый молодой русский дал Оро маленькую железную голову.
 
Ӈанасан мэниитин.
Ŋanasan meniːtin.
Голову нганасана.
 
"Ити киһи көмөлөһөөччү биэк", – диэбитэ ньуучча.
"Iti kihi kömölöhöːččü bi͡ek", – di͡ebite nʼuːčča.
"Этот человек всегда помогает", — сказал русский.
 
Ол кыһыны Оруо дэлби бултаабыта.
Ol kɨhɨnɨ Oru͡o delbi bultaːbɨta.
В ту зиму Оро очень удачно поохотился.
 
Икки һүүс кураӈа кырсаны.
Ikki hüːs kuraŋa kɨrsanɨ.
Около двухсот песцов.
 
Урут каһан да бултаaччыта һуок этэ ити көрдүк.
Urut kahan da bultaːččɨta hu͡ok ete iti kördük.
Раньше ни разу не так охотился.
 
(Тоo-) толорбута ол кыһыны гини.
(Toː-) tolorbuta ol kɨhɨnɨ gini.
Сильно (?) переполнил он в ту зиму.
 
Һаӈа карабиин ылыммыта, бурдук, табаак, чаай, маaслa, саaхар.
Haŋa karabiːn ɨlɨmmɨta, burduk, tabaːk, čaːj, maːsla, saːxar.
Новый карабин купил, муку, табак, чай, масло, сахар.
 
Бинокл ылыммыта.
Binokl ɨlɨmmɨta.
Бинокль купил.
 
Атын үөрдэртэн көлө (көрө) кэлээчи этилэрэ бинокили.
Atɨn ü͡örderten kölö keleːčči etilere binokili.
С других стойбищ приходили смотреть бинокль.
 
Кырдьагастар диир этилэрэ:
Kɨrdʼagastar diːr etilere:
Старики говорили:
 
"Һаатури уола аны муӈ уһун карактаак.
"Haːturi u͡ola anɨ muŋ uhun karaktaːk.
"У сына Хатури теперь самый зоркий глаз.
 
Һарсыӈӈы күнү көрөр гини."
Harsɨŋŋɨ künü körör gini."
Он завтрашний день видит".
 
Тууй диэн һуопкага диэри суутканы барыаӈ.
Tuːj di͡en hu͡opkaga di͡eri suːtkanɨ barɨ͡aŋ.
До сопки под названием Туй сутки ехать.
 
Оннук ыраак.
Onnuk ɨraːk.
Так далеко.
 
Бинокл үстүн көрүөӈ, ытыска уурбукка талы көстөр.
Binokl üstün körü͡öŋ, ɨtɨska uːrbukka talɨ köstör.
В бинокль посмотришь — видно, как будто на ладонь положил.
 
Нөӈүө дьылы эмиэ Оруо дьоллооктук олорбута.
Nöŋü͡ö dʼɨlɨ emi͡e Oru͡o dʼolloːktuk olorbuta.
Следующий год Оро опять удачно жил.
 
Һаӈа артель оӈорбуттара.
Haŋa artelʼ oŋorbuttara.
Новую артель сделали.
 
Ким да ылбат капкааны.
Kim da ɨlbat kapkaːnɨ.
Никто капканы не берёт.
 
Барылара дииллэр, кырса тимири һэрэйэн, һири кэһиэгэ.
Barɨlara diːller, kɨrsa timiri herejen, hiri keːhi͡ege.
Все говорят, песец, почуяв железо, уйдёт.
 
Һол даа буоллар ньууччалар, канныктары абыраaбыта Оруо кайгыыллар капкааннары.
Hol daː bu͡ollar nʼuːččalar, kannɨktarɨ abɨraːbɨta Oru͡o kajgɨːllar kapkaːnnarɨ.
Тем не менее русские, которых спас Оро, капканы хвалят.
 
Оруо һүүрбэччэ кураӈа капкааны иитибитэ.
Oru͡o hüːrbečče kuraŋa kapkaːnɨ iːtibite.
Оро зарядил около двадцати капканов.
 
Өтүөтик бултаабыта эмиэ гини.
Ötü͡ötik bultaːbɨta emi͡e gini.
Снова славно поохотился.
 
Огонньоттор ылбатактара.
Ogonnʼottor ɨlbataktara.
Старики не взяли.
 
Пааһынан эрэ бултаабыттара.
Paːhɨnan ere bultaːbɨttara.
Только пастями охотились.
 
Муора үстүн һурак барда – Тугуптуо туһунан.
Mu͡ora üstün hurak barda – Tuguptu͡o tuhunan.
По тундре весть прошла — о Тугупто.
 
Гини бэйэтэ аны эрэнэр, ньуучча уолун бэлэгэ абырыа диэн.
Gini bejete anɨ erener, nʼuːčča u͡olun belege abɨrɨ͡a di͡en.
Он сам стал надеяться на то, что подарок русского парня ему поможет.
 
Кожаннан бүрүйбүт.
Kožannan bürüjbüt.
Кожей обмотал.
 
Бүрүйэн бараан гини иллэ һылдьааччы түөһүгэр, һүтэриэм диэн.
Bürüjen baraːn gini ille hɨldʼaːččɨ tü͡öhüger, hüteri͡em di͡en.
Обмотав, носил его на груди, чтобы вдруг не потерять.
 
Һорок кэннэ пургаа.
Horok kenne purgaː.
Иногда пурга.
 
Күрэй устатыгар туок да көстүбэт.
Kürej ustatɨgar tu͡ok da köstübet.
Дальше конца хорея ничего не видно.
 
Һорок кэннэ чыскаан, ким да дьиэтиттэн быкпат.
Horok kenne čɨskaːn, kim da dʼi͡etitten bɨkpat.
Иногда сильный мороз, никто из дому не выглянет.
 
Тугуптуо барар ыраак паастарын көрө.
Tuguptu͡o barar ɨraːk paːstarɨn körö.
Тугупто [всё равно] идёт дальние пасти смотреть.
 
Каһан да муммат.
Kahan da mummat.
Ни разу не заблудился.
 
Үгүс бултаак төннөн кэлэр.
Ügüs bultaːk tönnön keler.
С большой добычей назад идёт.
 
Эрэнэр этэ, тимир нганасанин абырыа диэн.
Erener ete, timir nganasanin abɨrɨ͡a di͡en.
Надеялся, что железный нганасанин поможет.
 
Төһө да кытаанак үлэ буоллун, гини биэк ылсааччы.
Töhö da kɨtaːnak üle bu͡ollun, gini bi͡ek ɨlsaːččɨ.
Какая бы ни была тяжёлая работа, он всегда за неё брался.
 
Бары булчуттар куттaактар.
Barɨ bulčuttar kuttaːktar.
У всех охотников амулеты есть.
 
Тугуптуо эмиэ куттаак.
Tuguptu͡o emi͡e kuttaːk.
У Тугупто тоже есть амулет.
 
Кутун карыстыыр гини.
Kutun karɨstɨːr gini.
Амулет он бережёт.
 
Кимиэкэ да кэпсээбет этэ, уолугар да.
Kimi͡eke da kepseːbet ete, u͡olugar da.
Никому [о нём] не рассказывал, даже сыну.
 
Койут өлөөрү гыннагынан һаӈарыам диэн.
Kojut ölöːrü gɨnnagɨnan haŋarɨ͡am di͡en.
Думал, "Потом, перед смертью расскажу".
 
Өлөрүн ол даа буоллар һанаабат этэ.
Ölörün ol daː bu͡ollar hanaːbat ete.
О смерти, как бы то ни было, и не думал.
 
Тот, өлүөр.
Tot, ölü͡ör.
Сыт, здоров.
 
Тугунан да кыһаллыбат.
Tugunan da kɨhallɨbat.
Ни в чём не нуждается.
 
Ол иһин кыһаммат этэ.
Ol ihin kɨhammat ete.
Поэтому не переживал.
 
Аны бу кутун өйдөөн күүһэ эбилиннэ.
Anɨ bu kutun öjdöːn küːhe ebilinne.
Сейчас вспомнил об этом амулете, и силы прибавилось.
 
"Тоӈуом һуога", – диир.
"Toŋu͡om hu͡oga", diːr.
"Не замёрзну," — говорит.
 
"Уолбар куппун биэриэкпин наада, – диир.
"U͡olbar kuppun bi͡eri͡ekpin naːda", diːr.
"Сыну амулет отдать надо", — говорит.
 
– Дьоллок буолуогун".
"Dʼolloːk bu͡olu͡ogun".
"Чтобы удачливым был".
 
Огонньор үнэр инни диэк.
Ogonnʼor üner inni di͡ek.
Старик ползёт вперёд.
 
Һуол кырыытыгар паас турар.
Hu͡ol kɨrɨːtɨgar paːs turar.
На краю дороги пасть стоит.
 
Ол пааска үнэр Оруо.
Ol paːska üner Oru͡o.
К этой пасти ползёт Оро.
 
Дьиэтигэр тийэ һуок.
Dʼi͡etiger tije hu͡ok.
Домой не дойдёт.
 
Пааһы убатыага.
Paːhɨ ubatɨ͡aga.
Пасть подожжёт.
 
Уот ыраактан көстөр.
U͡ot ɨraːktan köstör.
Огонь издалека видно.
 
Дьиэтигэр көрүөктэрэ.
Dʼi͡etiger körü͡öktere.
В его доме увидят.
 
Ыксаабыт киһи да муорага убатааччы пааһы.
ɨksaːbɨt kihi da mu͡oraga ubataːččɨ paːhɨ.
Только немощный человек в тундре пасти жжёт.
 
Манна муорага мас һуок.
Manna mu͡oraga mas hu͡ok.
В здешней тундре деревьев нет.
 
Паастан атыны тугу да оттуоӈ һуога.
Paːstan atɨnɨ tugu da ottu͡oŋ hu͡oga.
Кроме пасти ничего не подожжёшь.
 
Кырса һуолга олорор.
Kɨrsa hu͡olga oloror.
Песец на дороге сидит.
 
Итэгэйбэт, огонньор ыраак үнүө диэн.
Itegejbet, ogonnʼor ɨraːk ünü͡ö di͡en.
Не верит, что старик далеко проползёт.
 
Онтон көтөр огонньору һитэ.
Onton kötör ogonnʼoru hite.
Затем бежит, догоняя старика.
 
Онтон һырайга огустарбыкка талы төттөрү көтөр.
Onton hɨrajga ogustarbɨkka talɨ töttörü kötör.
Потом бежит обратно, словно его по морде ударили.
 
Паастан ыраак итии кыымнар көтөллөр.
Paːstan ɨraːk itiː kɨːmnar kötöllör.
Горячие искры далеко от пасти летят.
 
Караӈага кып-кыһыл кыымнар.
Karaŋaga kɨp-kɨhɨl kɨːmnar.
Жгуче-красные искры в темноте.
 
Кырса кайдиэк да буолуон да бэрт.
Kɨrsa kajdi͡ek da bu͡olu͡on da bert.
Песец не знает, куда деваться.
 
Огонньор муорага спичканы ылааччыта һуок каһан да, бултана бардагына.
Ogonnʼor mu͡oraga spičkanɨ ɨlaːččɨta hu͡ok kahan da, bultana bardagɨna.
Старик в тундру спички не берёт никогда, когда на охоту уходит.
 
Гини ылааччы фитили, патрон иһигэр уган бараан, онтон кататы, кататынан баһагын өнчөгүгэр оксор.
Gini ɨlaːččɨ fitili, patron ihiger ugan baraːn, onton katatɨ, katatɨnan bahagɨn önčögüger oksor.
Он берёт фитиль, запихав в патрон ещё огниво, огнивом по обуху ножа бьёт.
 
Оруо арыччы ынчыктыы-ынчыктыы лучинка кыста, онтон фитилинан убатта лучинкалары.
Oru͡o arɨččɨ ɨnčɨktɨː-ɨnčɨktɨː lučʼinka kɨsta, onton fitilinan ubatta lučinkalarɨ.
Оро еле-еле, со стоном, настругал лучинки, потом поджёг лучинки фитилём.
 
Уот таӈаһын түүтүн "һалаата".
U͡ot taŋahɨn tüːtün "halaːta".
Огонь лизнул мех на одежде.
 
Лучинкалар һонно һырдык багайы уотунан убайдылар.
Lučinkalar honno hɨrdɨk bagajɨ u͡otunan ubajdɨlar.
Лучинки тут же загорелись очень ярким огнём.
 
Уот төлөнө (түлөөнө) һырдатар Оруону.
U͡ot tölönö hɨrdatar Oru͡onu.
Пламя огня освещает Оро.
 
Гини баһагын, гини һырайын.
Gini bahagɨn, gini hɨrajɨn.
Его нож, его лицо.
 
Оруо иттэннэ һытан бараан кармаанын костуур.
Oru͡o ittenne hɨtan baraːn karmaːnɨn kostuːr.
Оро, лёжа на спине, залез в карман.
 
Биир һагaарка табаага баар буолуо диэн.
Biːr hagaːrka tabaːga baːr bu͡olu͡o di͡en.
Одна порция табака есть, подумал он.
 
Кисетин һуолга түһэрбитэ.
Kisetin hu͡olga tüherbite.
Кисет он уронил по дороге.
 
Каччага отуу улааппытын кэннэ, Оруо каарга һытта карактарын һабан бараан.
Kaččaga otuː ulaːppɨtɨn kenne, Oru͡o kaːrga hɨtta karaktarɨn haban baraːn.
Когда костер сильнее разгорелся, Оро лёг на снег, закрыв глаза.
 
Олус һылайбыт.
Olus hɨlajbɨt.
Очень устал.
 
Аны багас эмээксинэ, уола көрүөктэрэ отууну.
Anɨ bagas emeːksine, u͡ola körü͡öktere otuːnu.
Теперь-то старушка и сын увидят костёр.
 
Аны иэдэйэллэр гиниэкэ.
Anɨ i͡edejeller gini͡eke.
Теперь они спешат к нему.
 
Оруо өтүөтик билэр ти эмээксинин.
Oru͡o ötü͡ötik biler ti emeːksinin.
Оро прекрасно знает жену.
 
Гини каһан да утуйуо һуога огонньоро койутаатагынан.
Gini kahan da utuju͡o hu͡oga ogonnʼoro kojutaːtagɨnan.
Она никогда не заснёт, если муж задерживается.
 
Оруо аны билэр, кута агай абыраата гинини.
Oru͡o anɨ biler, kuta agaj abɨraːta ginini.
Оро сейчас знает, что только амулет спас его.
 
Кута күүһү биэрдэ огонньорго.
Kuta küːhü bi͡erde ogonnʼorgo.
Амулет дал старику силу.
 
Ити пааһа убайдагына, гини нөӈүө иккис пааска барыага, ол пааһы уоттуо.
Iti paːha ubajdagɨna, gini nöŋü͡ö ikkis paːska barɨ͡aga, ol paːhɨ u͡ottu͡o.
Если сгорит эта пасть, он к следующей, второй пасти пойдёт, ту пасть подожжёт.
 
Дьиэтигэр көрбөтөктөрүнэ, геолоктар көрүөктэрэ.
Dʼi͡etiger körbötöktörüne, gʼeolaktar körü͡öktere.
Если дома не увидят, то геологи увидят.
 
Багар, полярный станция (станцияга) көрүөктэрэ, канна бааллар вездеходтар, радио.
Bagar, palʼarnɨj stancɨja körü͡öktere, kanna baːllar vʼezdʼexottar, radʼio.
Может, на полярной станции увидят, где есть вездеходы, радио.
 
Радио үстүн һаӈарааччылар.
Radʼio üstün haŋaraːččɨlar.
По радио разговаривают.
 
Онноогор Москва истиэ.
Onnoːgor Maskva isti͡e.
Даже Москва услышит.
 
Аны муора атын, уларыйбыт ээт.
Anɨ mu͡ora atɨn, ularɨjbɨt eːt.
Сейчас тундра ведь другая, изменилась.
 
Итини барытын огонньор дии һаныыр.
Itini barɨtɨn ogonnʼor diː hanɨːr.
Обо всём этом думает дед.
 
Ол үс ньууччалар кэлэннэр, бэлэк биэрээччилэр, муора өтүө олоктонно.
Ol üs nʼuːččalar kelenner, belek bi͡ereːččiler, mu͡ora ötü͡ö oloktonno.
Эти трое русских когда приехали и дали подарок, в тундре хорошо стало жить.
 
Ити бэлэги гини уолугар биэриэ.
Iti belegi gini u͡olugar bi͡eri͡e.
Этот подарок он сыну отдаст.
 
Огонньор көрбөтөк чугаһаабыт һыргалаагы.
Ogonnʼor körbötök čugahaːbɨt hɨrgalaːgɨ.
Старик не увидел подъежающего каюра.
 
Һол да буоллар ыраактан һүрэгэ таайбыт.
Hol da bu͡ollar ɨraːktan hürege taːjbɨt.
Но всё равно в глубине души сердце подсказало.
 
Көмө иһэр диэн, карактарын арыйaары гыммыт.
Kömö iher di͡en, karaktarɨn arɨjaːrɨ gɨmmɨt.
Помощь едет, подумал он, хотел открыть глаза.
 
Һыргалаак тыаһын истэн бараан ылбыт кутун.
Hɨrgalaːk tɨ͡ahɨn isten baraːn ɨlbɨt kutun.
Услышав шум каюра, взял амулет.
 
Илиитигэр ыксары туппут.
Iliːtiger ɨksarɨ tupput.
Крепко сжал в руке.
 
Онтон өйүгэр баар этэ муора.
Onton öjüger baːr ete mu͡ora.
Потом в памяти возникла тундра.
 
Киэӈ муора, һаӈа муора дьиэтигэр талы муора.
Ki͡eŋ mu͡ora, haŋa mu͡ora dʼi͡etiger talɨ mu͡ora.
Широкая тундра, новая тундра, как родной дом.
 
Эһиги иһиллэтигит литературнай передачаны.
Ehigi ihilletigit lʼitʼeraturnaj pʼerʼedačʼanɨ.
Вы слушали литературную передачу.
 
Семён Протасов кэпсэлин – "Кут".
Sʼemʼon Prаtasаv kepselin – "Kut".
Рассказ Семёна Протасова "Амулет".
 
Аакта Асламова.
Aːkta Aslamаva.
Читала Асламова.
 

Вернуться к началу текста

Вернуться к списку текстов