| Былыр дьон олорбут, тоҥустар. |
| Bɨlɨr dʼon olorbut, toŋustar. |
| В старину жили люди, эвенки. |
|
|
| Биир огонньордооктор, бунтулара һүбэһит этэ, гини һүбэтин быспат этилэр. |
| Biːr ogonnʼordoːktor, buntulara hübehit ete, gini hübetin bɨspat etiler. |
| Был у них старейшиной один старик, все слушались его советов, оказывается. |
|
|
| Кайа һиргэ ологуралларын һүбэлиир. |
| Kaja hirge ologurallarɨn hübeliːr. |
| Он советует в каком месте постоянно жить. |
|
|
| — Мастаак, ичигэс һиргэ, оннук һиргэ олоксуйуокпут! — диир. |
| "Mastaːk, ičiges hirge, onnuk hirge oloksuju͡okput", diːr. |
| "Мы остановимся на таком месте, где растет лес и тепло!", — говорит. |
|
|
| Онно тийэн ологурбуттар, балаган туттубуттар, һороктор — голомо. |
| Onno tijen ologurbuttar, balagan tuttubuttar, horoktor — golomo. |
| Туда переехав, поселились, поставили себе юрты, некоторые — чумы-голома. |
|
|
| Үс ыал дьулкаак буолбуттар. |
| Üs ɨ͡al dʼulkaːk bu͡olbuttar. |
| Три соседа стали жить вместе. |
|
|
| Каччага эрэ һапаас эттэрэ бараммыт, бу киһилэр коргуйбуттар. |
| Kaččaga ere hapaːs ettere barammɨt, bu kihiler korgujbuttar. |
| К какому-то времени их запасы мяса кончились, стали эти люди голодать. |
|
|
| Табаларын һиэктэрин — табалара аксыылаак, элэтэ биэс-түөрт буоллага. |
| Tabalarɨn hi͡ekterin — tabalara aksɨːlaːk, elete bi͡es tü͡ört bu͡ollaga. |
| Съесть оленей — оленей наперечет, всего четыре-пять голов. |
|
|
| Огонньор һүбэлиир: |
| Ogonnʼor hübeliːr: |
| Старик советует: |
|
|
| — Табабытын һиэтэкпитинэ, буор дьадаҥы буолуокпут. |
| "Tababɨtɨn hi͡etekpitine, bu͡or dʼadaŋɨ bu͡olu͡okput. |
| "Если съедим оленей, станем последними нищими. |
|
|
| Һиэмиэгиҥ табаны. |
| Hi͡emi͡egiŋ tabanɨ. |
| Не будем есть оленей. |
|
|
| Һүбэлиэм. |
| Hübeli͡em: |
| Советую: |
|
|
| Мунна бу үрэккэ ыалларбыт ускааттар бааллар. |
| Munna bu ürekke ɨ͡allarbɨt uskaːttar baːllar. |
| По этой речке живут наши соседи зайцы. |
|
|
| Онно ойуннаактар. |
| Onno ojunnaːktar. |
| У них там свой шаман. |
|
|
| Биһиги албуннааммыт мунна эгэлиэккэ гинилэри. |
| Bihigi albunnaːmmɨt munna egeli͡ekke ginileri. |
| Мы обманом приведем их сюда. |
|
|
| Мин ыалдьыбыт буолуум. |
| Min ɨ͡aldʼɨbɨt bu͡oluːm. |
| Я больным притворюсь. |
|
|
| Ойуннарын ыгырыҥ. |
| Ojunnarɨn ɨgɨrɨŋ. |
| Пригласите их шамана. |
|
|
| Гинини кытта элбэк ускаан кэлиэ. |
| Ginini kɨtta elbek uskaːn keli͡e. |
| С ним придет много зайцев. |
|
|
| Дьэ олору биһиги өлөртүөкпүт уонна һиэкпит. |
| Dʼe oloru bihigi ölörtü͡ökpüt u͡onna hi͡ekpit. |
| Мы их побьем и съедим. |
|
|
| Оччого инни диэкки атыллыакпыт, дьыл имийэригэр тийиэкпит, бултанан аһыакпыт. |
| Oččogo inni di͡ekki atɨllɨ͡akpɨt, dʼɨl imijeriger tiji͡ekpit, bultanan ahɨ͡akpɨt." |
| Тогда только перебьемся, доживем до теплых дней и будем кормиться охотой." |
|
|
| Киһилэрэ ускааннарын көрдүү бардылар. |
| Kihilere uskaːnnarɨn kördüː bardɨlar. |
| Люди пошли искать зайцев. |
|
|
| Огонньор ыалдьыбыта буолла, атактыын һуорган иһигэр һытта. |
| Ogonnʼor ɨ͡aldʼɨbɨta bu͡olla, ataktɨːn hu͡organ ihiger hɨtta. |
| Старик больным притворился, не снимая обуви, улегся в постель. |
|
|
| Эмээксинигэр этэр: |
| Emeːksiniger eter: |
| Старухе говорит: |
|
|
| — Ускаан ойуна кэлэн кыырдагына, түннүккүн-үөлэскин бүөлээр, ааҥҥын каайаар. |
| "Uskaːn ojuna kelen kɨːrdagɨna, tünnükkün ü͡öleskin bü͡öleːr, aːŋŋɨn kaːjaːr." |
| "Когда придет и станет камлать заячий шаман, заткни окно и дымоход, заложи дверь." |
|
|
| Ынчыктыы-ынчыктыы үлүгүдэйбитэ буолан: "Ыы-ыы-ы! |
| ɨnčɨktɨː-ɨnčɨktɨː ülügüdejbite bu͡olan "ɨː ɨː ɨ! |
| Со стоном, будто в бреду: "Ыы-ыы-ы! |
|
|
| Олдоонбо!" — диэгим, оччого олдоону туттараар миниэкэ; "Ы-ы! |
| Oldoːnbo", di͡egim, oččogo oldoːnu tuttaraːr mini͡eke. |
| Олдоонбо!", скажу, тогда мне подашь олдоон. |
|
|
| Годорообо!" — диэгим, оччого эн гэдэрээни тутаар ааҥҥа тоһуйаар, оччого мин ойон туран чокуйтаан барыам, ойуннарын уруттуом. |
| "ɨ-ɨ, godoroːbo", di͡egim, oččogo en gedereːni tutaːr aːŋŋa tohujaːr, oččogo min ojon turan čokujtaːn barɨ͡am, ojunnarɨn uruttu͡om. |
| "Ы-ы! Годорообо!", — скажу, тогда ты схватишь гэдэрээн и станешь у дверей. Тут же я вскочу и начну их бить, первым шамана уложить попытаюсь. |
|
|
| Эн эмиэ туттумактаар. |
| En emi͡e tuttumaktaːr." |
| Ты тоже не отставай." |
|
|
| Огонньор һытар, ынчыктыыр киһини билбэт буола-буола. |
| Ogonnʼor hɨtar, ɨnčɨktɨːr kihini bilbet bu͡ola-bu͡ola. |
| Старик ложится, словно в бреду. |
|
|
| Ускаан ойуна кэлэр, гинини кытта элбэк ускаан кэлбит. |
| Uskaːn ojuna keler, ginini kɨtta elbek uskaːn kelbit. |
| Заячий шаман приходит, с ним много зайцев. |
|
|
| Балаган иһэ ускаан агай буолбут. |
| Balagan ihe uskaːn agaj bu͡olbut. |
| В балагане полным-полно зайцев стало. |
|
|
| Эмээксин түннүгү-үөлэһи бүөлээбит, ааны каайбыт. |
| Emeːksin tünnügü ü͡ölehi bü͡öleːbit, aːnɨ kaːjbɨt. |
| Старуха заткнула окно и дымоход, заложила дверь. |
|
|
| Ускаан ойуна кыырбыт, һотору эккирээбит. |
| Uskaːn ojuna kɨːrbɨt, hotoru ekkireːbit. |
| Заячий шаман начал камлать, вскоре запрыгал-заплясал. |
|
|
| Огонньор бэргээбит, үлүгүдүйдэ: "Ы-ы! |
| Ogonnʼor bergeːbit, ülügüdüjde "ɨ ɨ! |
| Старик притворяется, будто ему хуже, бредит. "Ы-ы! |
|
|
| Олдоонбо!" диэбит. |
| Oldoːnbo", di͡ebit. |
| Олдоонбо!", сказал. |
|
|
| Эмээксин ойон туран огонньорго олдоону туттарбыт. |
| Emeːksin ojon turan ogonnʼorgo oldoːnu tuttarbɨt. |
| Старуха вскочила и подала старику олдоон. |
|
|
|
|
|
| Годорообо! — диэбит. |
| Godoroːbo", di͡ebit. |
| Годорообо!", сказал. |
|
|
|
|
|
| Һүкэчаанма!" |
| Hükečaːnma!" |
| Сукачаанма!" |
|
|
| Инньэ диэтин эмээксинэ гэдэрээни каппыт, дьулкаага һүкэчааны каппыт. |
| Innʼe di͡etin emeːksine gedereːni kappɨt, dʼulkaːga hükečaːnɨ kappɨt. |
| Как только это сказал, старуха схватила гэдэрээн, а сосед — топорик. |
|
|
| Ойуннара эккирии турар: |
| Ojunnara ekkiriː turar: |
| А шаман все пляшет: |
|
|
| — Эдук дьуудук юдьоҥоо бимии! |
| "Eduk dʼuːduk judʼoŋoː bimiː! |
| "Эдук дьуудук юдьоонгоо бимии! |
|
|
| Паапальдиэк!— дии-дии. |
| Paːpalʼdi͡ek", diː-diː. |
| Паапальдьиэк!", говоря. |
|
|
| Ол аата "Бу дьиэттэн таксыак буолуок буолларбын!" …диэн тоҥустуу. |
| Ol aːta "Bu dʼi͡etten taksɨ͡ak bu͡olu͡ok bu͡ollarbɨn" di͡en toŋustuː. |
| "Удастся ли выскочить из этого чума!" это значит по-эвенкийски. |
|
|
| Огонньор ону истээт ойон турар, ойуннара ойбут үкээптүүҥҥэ. |
| Ogonnʼor onu isteːt ojon turar, ojunnara ojbut ükeːptüːŋŋe. |
| Старик, это услышав, вскочил, а шаман прыгнул на шест над очагом. |
|
|
| Огонньор олдоонунан үкээптүүҥҥэ кыһайа оксор, ойун-ускаан аһаран биэрбит, икки кулгаагын эрэ мэлти оксубут. |
| Ogonnʼor oldoːnunan ükeːptüːŋŋe kɨhaja oksor, ojun-uskaːn aharan bi͡erbit, ikki kulgaːgɨn ere melti oksubut. |
| Старик крюком ударил так, чтоб пришлепнуть его к шесту над очагом, заяц-шаман увернулся — задел наискось только уши. |
|
|
| Ускаан ойуна кыс маска ойбут, ойоотун эмээксин кэдэрээнинэн оксор, кэлин агай атагыгар. |
| Uskaːn ojuna kɨs maska ojbut, ojoːtun emeːksin kedereːninen oksor, kelin agaj atagɨgar. |
| Когда заячий шаман прыгнул на кучу дров [у печки], старуха кожемялкой ударила по задним лапам. |
|
|
| Икки кэлин атагын тоһутар. |
| Ikki kelin atagɨn tohutar. |
| И переломила две задние лапы. |
|
|
| Ускаан ойуна кыс мастан үөлэһинэн ойор, онуга ускаан эмээксинэ эмиэ үөлэһинэн ойбут. |
| Uskaːn ojuna kɨs mastan ü͡ölehinen ojor, onuga uskaːn emeːksine emi͡e ü͡ölehinen ojbut. |
| Заячий шаман с кучи дров выпрыгнул в дымоход, за ним старуха заячья тоже выпрыгнула в дымоход. |
|
|
| Дьиэгэ баар ускааттары барыларын имиччи өлөртөөн кээспиттэр. |
| Dʼi͡ege baːr uskaːttarɨ barɨlarɨn imičči ölörtöːn keːspitter. |
| Оставшихся в чуме зайцев всех перебили. |
|
|
| Маны һиэннэр, һаас дьыл имийэригэр тийбиттэр. |
| Manɨ hi͡enner, haːs dʼɨl imijeriger tijbitter. |
| Ими питаясь, дожили до теплых весенних дней. |
|
|
| Урут ускааны һиэбэт үһүлэр. |
| Urut uskaːnɨ hi͡ebet ühüler. |
| Раньше, говорят, зайцев не ели, |
|
|
| Һитинтэн дьэ ускааны һиир буолбуттар дьоннор. |
| Hitinten dʼe uskaːnɨ hiːr bu͡olbuttar dʼonnor. |
| С тех только пор люди стали есть зайцев. |
|
|
| Күрээбит ускаан ойунуттан кыыл ускаан үөскээбит. |
| Küreːbit uskaːn ojunuttan kɨːl uskaːn ü͡öskeːbit. |
| От спасшегося заячьего шамана расплодился дикий заяц. |
|
|
| Һаҥата да һуок буолбут, дьонтон күрэнэр буолбут. |
| Haŋata da hu͡ok bu͡olbut, dʼonton kürener bu͡olbut. |
| Только разучился разговаривать и стал избегать людей. |
|
|
| Били огонньор оксубутуттан ускаан кулгаагын төбөтө үйэттэн үйэгэ бэлиэлээк буолбут; эмээксин тосту оксубут кэлин атага туһунан һүһүөк буолбут. |
| Bili ogonnʼor oksubututtan uskaːn kulgaːgɨn töbötö üjetten üjege beli͡eleːk bu͡olbut; emeːksin tostu oksubut kelin ataga tuhunan hühü͡ök bu͡olbut. |
| От удара старика на вечные времена осталась метка на кончике ушей зайца; перебитые задние лапы так и срослись в отдельный сустав. |
|
|
|
|
|