Биир һаһыл арыыга кааттарбыт, канан да карбаан таксыагын һуок. |
Biːr hahɨl arɨːga kaːttarbɨt, kanan da karbaːn taksɨ͡agɨn hu͡ok. |
Одна лиса попала на остров и вплавь выбраться не может. |
|
|
Бу һаһылыҥ ытаата: |
Bu hahɨlɨŋ ɨtaːta: |
Вот лисица запричитала: |
|
|
"Бу даганы арыыга кааттардакпын абатын, бу арыыга кааттарбатым буоллар бу дулгааннар айаларын кирсилэрин һиэг этим". |
"Bu daganɨ arɨːga kaːttardakpɨn abatɨn, bu arɨːga kaːttarbatɨm bu͡ollar bu dulgaːnnar ajalarɨn kirsilerin hi͡eg etim." |
"Какая досада, что я попала на этот остров, если б не попала сюда, перегрызла бы тетивы самострелов у долган!" |
|
|
Маныга уу иһигэр һаҥа иһиллибит, арай һыалыһардар һаҥарбыттар: |
Manɨga uː ihiger haŋa ihillibit, araj hɨ͡alɨhardar haŋarbɨttar: |
Тут в воде послышались голоса, оказывается, самые налимы говорили: |
|
|
— Аа, оголор, һаһылбыт ытыыр эбит дуу? |
"Aː, ogolor, hahɨlbɨt ɨtɨːr ebit duː?" |
"А-а, ребята, неужели лиса может плакать?" |
|
|
Бу маны истэн һаһыл диэтэ: |
Bu manɨ isten hahɨl di͡ete: |
Услышав это, лиса сказала: |
|
|
— һыалыһар, — диир, — һырсыак! |
"Hɨ͡alɨhar", diːr, "hɨrsɨ͡ak!" |
"Налимы, давайте побежим наперегонки!" |
|
|
Һыалыһардар эмиэ: — Дьэ, һырсыак! — диэбиттэр. |
Hɨ͡alɨhardar emi͡e "dʼe, hɨrsɨ͡ak" di͡ebitter. |
Налимы на это: "Давай побежим", сказали. |
|
|
һаһылыҥ диэтэ: |
Hahɨlɨŋ di͡ete: |
Лиса говорит: |
|
|
— Чэй, кытылга тиксиҥ! |
"Čej, kɨtɨlga tiksiŋ! |
"А ну, приставайте к берегу! |
|
|
Каскытый, мин аагыам, — диэтэ. |
Kaskɨtɨj, min aːgɨ͡am", di͡ete. |
Сколько вас, я сосчитаю", сказала. |
|
|
Һаһыл, кытылга кэлэн турбуттарыгар, үрдүлэригэр ойо һырытта. |
Hahɨl, kɨtɨlga kelen turbuttarɨgar, ürdüleriger ojo hɨrɨtta. |
Когда [те] пристали к берегу, лиса стала прыгать по ним. |
|
|
һаһыл ааган: "Угун, угун, дьанус!" — диэн аксыытын тыла ити. |
Hahɨl aːgan "ugun, ugun, dʼanus" di͡en aksɨːtɨn tɨla iti. |
Лиса считает: "Один, один, десять!", такие слова счета. |
|
|
Дьэ бараллар. |
Dʼe barallar. |
Вот начали [бег]. |
|
|
Һаһылыҥ кытыл устун барбыт, балыгыҥ уу устун. |
Hahɨlɨŋ kɨtɨl ustun barbɨt, balɨgɨŋ uː ustun. |
Лиса берегом пошла, а рыбы по воде. |
|
|
Бу һаһылыҥ көтөн иһэн баран: — һыалыһардар! — диэбит. |
Bu hahɨlɨŋ kötön ihen baran "hɨ͡alɨhardar" di͡ebit. |
Лиса мчится и зовет: "Налимы!", сказала. |
|
|
Иннитигэр: — Уоп! — диэбиттэр, куоппуттар. |
Innitiger "u͡op" di͡ebitter, ku͡opputtar. |
Впереди: "Оп!", кричат, опередили. |
|
|
— Уу даа балыга быһыйа даа бэрт буолар эбит, — диэтэ. |
"Uː daː balɨga bɨhɨja daː bert bu͡olar ebit", di͡ete. |
"Воды нет, а рыбы-то резвые какие, оказывается", сказала [лиса]. |
|
|
Инньэ гынан баран эмиэ көттө. |
Innʼe gɨnan baran emi͡e köttö. |
Затем опять помчалась. |
|
|
Бу иһэн биир һиргэ, уу истэ, бу иһэбин диэн һаһылыҥ тумнастан өлөн каалла. |
Bu ihen biːr hirge, uː iste, bu ihebin di͡en hahɨlɨŋ tumnastan ölön kaːlla. |
На бегу в одном месте напился, "я напьюсь" говоря он задыхался. |
|
|
Биир эмээксин уу баһына киирбит, арай бу уу баһа киирбитэ һаһыл өлө һытарын булбут. |
Biːr emeːksin uː bahɨna kiːrbit, araj bu uː baha kiːrbite hahɨl ölö hɨtarɨn bulbut. |
Одна старуха пошла набрать воды. Когда шла по воду, вдруг нашла мертвую лису. |
|
|
Бу эмээксиниҥ бу һаһылы илдьэн һүлүннэ, бу һүлэн баран куурта. |
Bu emeːksiniŋ bu hahɨlɨ ildʼen hülünne, bu hülen baran kuːrta. |
Та старуха принесла лису, ободрала и снятую [шкуру] стала сушить. |
|
|
Бу гынан баран араҥаска ыйаата. |
Bu gɨnan baran araŋaska ɨjaːta. |
Повесила на лабаз. |
|
|
Бу ыйыы туран һаҥарда бу эммэксин: |
Bu ɨjɨː turan haŋarda bu emmeksin: |
Так развешивая, говорила: |
|
|
— һогурууттан тыал буол! — диэтэ. |
"Hoguruːttan tɨ͡al bu͡ol", di͡ete. |
"С юга поднимись, ветер!", сказала. |
|
|
— һаапаттан тыал буол! — диэтэ. |
"Haːpattan tɨ͡al bu͡ol", di͡ete. |
"С запада поднимись, ветер!", сказала. |
|
|
Мунтута дьэ мөҥтө. |
Muntuta dʼe möŋtö. |
Вот задули [ветры]. |
|
|
Тыал кэлэн дьэ бу һаһылы мөктөгөгүнэ эмээксин һаһылын кытта үҥкүүлээтэ: — һуураҥки-һаараҥки! — дии-дии. |
Tɨ͡al kelen dʼe bu hahɨlɨ möktögüne emeːksin hahɨlɨn kɨtta üŋküːleːte "huːraŋki haːraŋki" diː-diː. |
Когда забилась на ветру лисья шкура, старуха заплясала вместе с ней, приговаривая: "Суурангки-саарангки!", говоря-говоря. |
|
|
Бу гына турдагына һаһылын тыала быһа оксон илдьэн кээстэ. |
Bu gɨna turdagɨna hahɨlɨn tɨ͡ala bɨha okson ildʼen keːste. |
Когда так плясала, ветер сорвал лисью шкуру и унес. |
|
|
Бу эмээксин бу һаһылын дьэ батта. |
Bu emeːksin bu hahɨlɨn dʼe batta. |
Старуха пустилась вслед за лисой. |
|
|
Бу батан иһэн бу эмээксин диэтэ: |
Bu batan ihen bu emeːksin di͡ete: |
Бежит за ней и говорит: |
|
|
"Бу эмийим, быһыыта, ыаракан, баттыыр, быһыыта", — диэн эмийин быһан кээспитэ. |
"Bu emijim, bɨhɨːta, ɨ͡arakan, battɨːr, bɨhɨːta", di͡en emijin bɨhan keːspite. |
"Грудь моя, видать, тяжелая, перевешивает, видать",так говоря, отрезала одну грудь. |
|
|
Бу гынан баран эмиэ барбыта. |
Bu gɨnan baran emi͡e barbɨta. |
После этого опять [бежать] пустилась. |
|
|
"Аҥаар диэги эмийим эмиэ ыаракан дуу", — диэт, бу эмийи эмиэ быһан кээспитэ. |
"Aŋaːr di͡egi emijim emi͡e ɨ͡arakan duː", di͡et, bu emiji emi͡e bɨhan keːspite. |
"И другая моя грудь тоже, видать, тяжелая", так сказав, другую грудь тоже отрезала. |
|
|
Бу гынан баран эмиэ барбыта: |
Bu gɨnan baran emi͡e barbɨta: |
Снова побежала. |
|
|
"Доо, бу аҥаар илиим миэнэ ыаракан дуу?" — диэн аҥаар илиитин быста. |
"Doː, bu aŋaːr iliːm mi͡ene ɨ͡arakan duː", di͡en aŋaːr iliːtin bɨsta. |
"Ну, это моя рука тяжелая, что ли?", сказав, одну руку отрезала. |
|
|
Дьэ эмиэ барда. |
Dʼe emi͡e barda. |
Опять пошла. |
|
|
Бу эмиэ аҥаар илиитин быста. |
Bu emi͡e aŋaːr iliːtin bɨsta. |
Другую руку тоже отрезала. |
|
|
Икки илиитэ һуок буолла. |
Ikki iliːte hu͡ok bu͡olla. |
Осталась без рук. |
|
|
Итигэннэ эмээксин эппитэ: |
Itigenne emeːksin eppite: |
После этого старуха сказала: |
|
|
"Бу таҥара уолун гытта угураһыакпын уоһум эрэ бүтүн буоллун". |
"Bu taŋara u͡olun gɨtta ugurahɨ͡akpɨn u͡ohum ere bütün bu͡ollun." |
"Чтоб с божьим сыном целоваться лишь бы губы целыми остались!" |
|
|
Онтон барбыта. |
Onton barbɨta. |
Дальше побежала. |
|
|
Элэтэ буолан өлбүтэ. |
Elete bu͡olan ölbüte. |
Иссякли ее силы, померла. |
|
|